Federale staat

De federale regering

Hoe is de federale regering samengesteld?

De federale regering bestaat uit maximaal 15 ministers. De eerste minister eventueel uitgezonderd, is de federale regering samengesteld uit evenveel Nederlandstaligen als Franstaligen. De regering kan ook staatssecretarissen benoemen.  

Wat is de rol van de federale regering?

De regering voert de wetten uit. De regering neemt ook deel aan de wetgevende macht door haar initiatiefrecht. Ze kan namelijk wetsontwerpen bij het parlement indienen en heeft het recht om te amenderen. Dat betekent dat zij amendementen kan indienen voor de eigen wetsontwerpen, maar ook voor de wetsvoorstellen van parlementsleden. Ook heeft een wet die goedgekeurd werd in het parlement, slechts kracht van wet na ondertekening door de regering, met name de koning en de ministers.

Het federale parlement  

Hoe is het federale parlement samengesteld?

Het federaal parlement bestaat in België uit twee kamers: de Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaat.   

Kamer van Volksvertegenwoordigers

De Kamer van Volksvertegenwoordigers bestaat uit 150 afgevaardigden, die verdeeld zijn in een Franstalige taalgroep en een Nederlandstalige taalgroep. Een lid behoort van rechtswege tot de Franstalige groep of de Nederlandstalige groep indien de kieskring waar hij verkozen is, volledig tot het Franse taalgebied of het Nederlandse taalgebied behoort. Verkozenen uit het Duitse taalgebied behoren tot de Franse taalgroep. Wat de verkozenen van het arrondissement Brussels Hoofdstad betreft, bepaalt de taal waarin ze hun eed afleggen tot welke taalgroep ze behoren.    

Welke bevoegdheden heeft het federale parlement?

• De Kamer van Volksvertegenwoordigers heeft de zogenaamde “Government making power”. Dat is een exclusieve bevoegdheid van de Kamer (Artikel 101 van de Grondwet). Dit betekent dat de regering bij haar aantreden uitdrukkelijk het vertrouwen van de meerderheid van de Kamer moet krijgen.
• De Kamer van Volksvertegenwoordigers controleert eveneens de federale regering, wat ook een exclusieve bevoegdheid van de Kamer is (Artikel 101 van de Grondwet). Die controle omvat de politieke controle, de controle van de beleidsverklaringen, de controle op het beleid van de ministers en de financiële en budgettaire controle. De Kamer heeft daarnaast nog een wetgevende bevoegdheid en een beleidsinformatieve bevoegdheid.   

De Senaat

De Grondwetsherziening van 2014 (naar aanleiding van de zesde staatshervorming) heeft de samenstelling van de Senaat grondig veranderd. Sindsdien bestaat de Senaat niet langer uit rechtstreeks verkozen senatoren, maar worden de leden aangewezen door de parlementen van de deelstaten.

Welke bevoegdheden heeft de Senaat?

• De Senaat heeft wetgevende macht. De Senaat heeft immers een initiatiefrecht dat beperkt is tot de aangelegenheden bedoeld in artikel 77 van de Grondwet, namelijk de aangelegenheden waarvoor de Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaat gelijkelijk bevoegd zijn. De Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaat zijn enkel gelijkelijk bevoegd voor de federale normen die betrekking hebben op bepaalde aangelegenheden (zie artikel 77 van de Grondwet).
• In andere aangelegenheden kan de Senaat de federale normen evoceren en onderzoeken (Artikel 78 van de Grondwet).
• In alle overige aangelegenheden wordt de wetgevende macht niet door de Senaat uitgeoefend.
• De Senaat vervult ook een rol op het vlak van adviesverstrekking, bemiddeling, voordrachten en benoemingen, oefent politieke controle uit en heeft een internationale functie.

De Koning

Welke rol speelt de Koning in dit alles?

Op grond van zijn politieke functie kan de koning geen persoonlijk gezag uitoefenen. Via suggesties, advies, waarschuwingen en aanmoedigingen kan de Koning enkel invloed uitoefenen op de politieke hoofdrolspelers. Zijn tweede rol is de symbolische en representatieve functie. Die rol houdt verband met de sociale dimensie van de monarchie en moet los worden gezien van de politieke opdracht. Hij speelt eveneens een rol bij de vorming van de federale regering.

De bevoegdheden

Welke zijn de bevoegdheidsdomeinen van de federale Staat?

Grof geschetst omvatten de bevoegdheden van de federale overheid eigenlijk alles wat te maken heeft met het algemene belang.

• In het algemene belang van alle Belgen beheert de federale Staat bij voorbeeld financiën, leger, justitie, sociale zekerheid, buitenlandse zaken evenals belangrijke delen van volksgezondheid en van binnenlandse zaken ... De federale overheid behoudt een aanzienlijk “gemeenschappelijk erfgoed”. Daaronder valt onder andere het gerechtelijke apparaat, het leger, de federale politie, het toezicht over de politiediensten, de sociale zekerheid en de belangrijke wetten over sociale bescherming (zoals pensioenen en ziekte- en invaliditeitsverzekering, maar niet de kinderbijslag), de overheidsschuld, het monetaire beleid, het prijs- en inkomensbeleid, de bescherming van het spaargeld, kernenergie, de overheidsbedrijven (zoals de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen, Bpost (voorheen De Post)), de federale wetenschappelijke en culturele instellingen enz.  
• Bovendien blijft de federale Staat verantwoordelijk voor de verplichtingen van België en zijn deelstaten (soms zetelt een gewestminister in naam van de Belgische Staat, maar spreekt hij het Belgische standpunt uit in overleg met de bevoegde gewesten en gemeenschappen) ten overstaan van de Europese Unie (in overleg met de gewesten en gemeenschappen overeenkomstig de in de samenwerkingsovereenkomsten vastgelegde beginselen), de internationale organisaties (eveneens in overleg met de gewesten en gemeenschappen overeenkomstig de in de samenwerkingsovereenkomsten vastgelegde beginselen) of de NAVO.
• De federale overheid is eveneens bevoegd voor alles wat niet uitdrukkelijk onder de bevoegdheid van de gemeenschappen en de gewesten valt.

Beleidsdomeinen:

• Justitie
• Sociale zekerheid
• Defensie
• Financiën
• De federale politie
• Kernenergie
• Buitenlandse Zaken
• De overheidsschuld
• Het monetaire beleid
• Het prijs- en inkomensbeleid