Episode 7 - Zoé Masquelier

15.09.24 / 7. Zoé Masquelier, coördinator van de vzw "la Plateforme pour l'Interculturalité" in Doornik.

Na het behalen van een bachelordiploma in internationale samenwerking aan de Haute École de la Province de Namur en een korte omzwerving in Nicaragua voor een stage, begon Zoé haar carrière in de sector van permanente vorming en jongeren. Sinds drie jaar is ze coördinator van de vzw Plateforme pour l'interculturalité (PIT) in Doornik. Ze coördineert een team van vijf mensen, met de steun van lokale verenigingen en een dertigtal vrijwilligers. De vzw heeft als doel de integratie van mensen te bevorderen via toegang tot rechten en interculturaliteit, ongeacht hun administratieve en sociale status, in Doornik en Wallonie picarde.  

Het PIT fungeert als een soort one-stop shop voor migranten en biedt diensten aan zoals een dagcentrum, sociale en juridische diensten en een module over burgerschap als onderdeel van het integratieproces in het Waalse Gewest. Het team is ook betrokken bij een project om steun te bieden aan migrantenvrouwen - een voor de hand liggende keuze voor Zoé, een feministische activiste en moeder van een jonge dochter.  

Vooroordelen over migratie doorbreken
Educatie staat centraal in het werk van Zoé, om mensen te helpen de huidige migratiecrisis te begrijpen. Vandaag de dag, legt ze uit, is er niet slechts één oorzaak van migratie, er zijn er vele. De meeste migratie vindt eerst binnen één land plaats, dan binnen een regio (naar buurlanden of landen met een vergelijkbare cultuur of taal). De derde vorm van migratie is economisch, zoals grensarbeiders. Tot slot is er de veel bekendere zuid-naar-noordmigratie. Deze migratie heeft vele oorzaken (klimaatvluchtelingen, werk, politieke situatie, etc.) en is in de meeste gevallen een laatste redmiddel.  

Migrant, vluchteling, immigrant... wat is het verschil?
Terminologie kan soms verwarrend zijn, maar Zoé legt de verschillen tussen deze verschillende woorden duidelijk uit. Een migrant is een persoon die van punt A naar punt B gaat - dat is alles (het enige verschil met een reiziger: de reden en de duur); het woord 'transmigrant', uitgevonden door politieke partijen, zou migranten aanduiden die gewoon op doorreis zijn in een land, met een andere bestemming in het vizier; een vluchteling is een wettelijke verblijfsstatus, die een persoon aanduidt die subsidiaire bescherming of internationale bescherming geniet - een verlengbare status die kan leiden tot een aanvraag voor nationaliteit. Wat betreft emigrant of immigrant, emigrant verwijst naar een persoon die zijn land verlaat, immigrant verwijst naar een persoon die in een land aankomt. Kortom: je bent een emigrant als je de ene plaats verlaat, een migrant als je onderweg bent en een immigrant als je ergens anders aankomt. Het is echt heel eenvoudig!

Een gepassioneerd beroep
Het is het verlangen om op te komen voor de rechten van mensen dat Zoé ertoe bracht dit pad te kiezen. Na een stage van zes maanden in Nicaragua schreef ze een proefschrift over de impact van het verwelkomen van expats en ontwikkelingswerkers voor lokale verenigingen. Bij haar terugkeer werd besloten dat ze niet in de internationale samenwerking zou gaan werken, maar zich liever zou toeleggen op levenslang leren, dat een meer lokale impact heeft. Haar engagement op het terrein leidde haar naar een functie om het JOC (Jeunesse Organisée et Combattive) in Doornik nieuw leven in te blazen, en vervolgens naar het PIT, waar ze al vrijwilliger was, eerst als projectcoördinator en daarna als coördinator van de VZW. In het dagelijkse leven is haar werk vooral gericht op fondsenwerving om actie en steun aan de basis mogelijk te maken voor migranten in Doornik.

De uitdagingen
In het dagelijkse leven kan het feit dat ze een jonge vrouwelijke coördinator is soms voor problemen zorgen ("Ben jij de stagiair?"), vooral in een sector waar vrouwen niet in de meerderheid zijn in leidinggevende posities en waar het onderwerp migranten verdeeld en controversieel is. Bovendien wordt Zoé geconfronteerd met complexe levensgeschiedenissen, wat het dagelijks leven een beetje lastig kan maken. In werkelijkheid is het integratieproces een lang en ingewikkeld proces, dat nog wordt verergerd door migratie en de taalbarrière. Hoe houdt ze haar energie dan op peil? « Omdat wat we doen geweldig is," zegt ze. In de loop der jaren heeft ze ook gemerkt dat de houding in haar netwerk is veranderd, dat ze zich geleidelijk aan meer openstelt. En uiteindelijk kiest ze ervoor om het glas als half vol te zien: "we zijn zo ver gekomen dat we alleen maar overwinningen kunnen hebben".  

En hoe zit het met Europa?
De relatie van Zoé met Europa is complex. Hoewel ze het nut van Europese financiering voor bepaalde alfabetiserings-, integratie- en interculturele projecten toejuicht, temperen bepaalde aspecten haar enthousiasme, zoals de uitbesteding van het migratiebeleid aan Frontex, het Agentschap voor Grensbewaking van de Europese Unie. Grenzen zijn het eerste waar zij aan denkt als ze het woord Europa hoort. "Ze zijn niet voor iedereen hetzelfde," voegt ze eraan toe. Als Europeanen kunnen we grenzen oversteken zonder erbij na te denken, maar voor sommige mensen die ze begeleidt zou het oversteken van een straat in Moeskroen een strafbaar feit zijn.  

In het dagelijkse leven maakt Europa haar werk soms ingewikkelder. De Dublinverordening is een goed voorbeeld: deze bepaalt dat een asielaanvraag moet worden ingediend en beoordeeld in het eerste land waar de vingerafdrukken van een migrant worden genomen. Geografisch gezien zijn er echter drie Europese landen (Spanje, Italië en Griekenland) die de meeste migranten opvangen en overweldigd worden door de administratieve eisen die ze niet langer aankunnen. Zelfs als een migrant het tot in Frankrijk of België redt, wordt hij of zij teruggestuurd naar deze landen om de administratieve formaliteiten af te ronden.

Voor Zoé is de uitslag van de laatste Europese verkiezingen (waarvan de eerste ronde enkele dagen voor de opname van deze aflevering plaatsvond, in juni 2024) niet geruststellend. Het voorbeeld van het onthaal van de Oekraïners na de oorlog is positief en geeft hoop, maar is helaas nog niet wijdverspreid. De grootste wens van Zoé: de praktijken in Europa harmoniseren, maar dan wel van bovenaf.  

Haar aanrader: de podcast 'Femme et migration'.